محدودیت یا افزایش امکان استفاده اعضای جدید؟

به گزارش روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، روزنامه هم‌میهن در شماره 527 مورخ 22 خرداد 1403 مطلبی با عنوان «کتابخانه‌ای که دیگر ملی نیست» منتشر نمود. به همین منظور سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در راستای تبیین موضوع و تنویر افکار عمومی و نیز مطابق ماده 23 قانون مطبوعات، پاسخی برای این مطلب تهیه کرده است، که در ادامه می‌آید.

1.‏‏ کتابخانه ملی ایران مطابق ماده 2 قانون اساسنامه خود، «موسسه‌ای است آموزشی(علمی)، تحقیقاتی و خدماتی» و در مادۀ 3 آن قانون اهداف شش گانه ای برای آن مشخص شده که به روشنی نشان دهندۀ تفاوت عمده و اساسی آن با کتابخانه‌های عمومی، دانشگاهی و تخصصی است.
در حالی که این برداشت غیر دقیق برخی که کتابخانه ملی را کتابخانه‌ای عمومی می‌دانند در سال‌های مختلف موجب بروز اشکالات و اختلالاتی در انجام وظایف اساسی این کتابخانه شده است.
کافی است توجه شود که در حال حاضر این کتابخانه حدود 260 هزار عضو دارد در حالی که مجموع صندلی‌های تالارها که شامل میزهای جستجوی کتاب هم می‌شود 1194 صندلی است. آمار مستند سال 1402 نشان می‌دهد به صورت میانگین روزانه 1378 عضو در کتابخانه حضور داشته‌اند.
این وضع باعث شده که اولاً از مجموع حدود 260هزار عضو کتابخانه ملی در سال 1402 تنها 876/27 عضو امکان استفاده پیدا کنند و همین تعداد هم در اغلب روزها با مشکل کمبود صندلی روبرو شده‌اند.
بدین ترتیب کتابخانه ملی، چند راه بیشتر در پیش رو ندارد:
الف) افزایش ظرفیت که علیرغم پیگیری‌های مکرر، به دلیل وضعیت بودجه، امکان آن وجود ندارد.
ب) اکتفا کردن به اعضای فعلی و عدم عضوگیری جدید که منجر به محروم کردن بسیاری از محققان و پژوهشگران می‌شود.
ج) محدود کردن دوره عضویت برای امکان حضور اعضای جدید. بدیهی است برخی اعضای فعلی مایلند اگر ده‌سال است در این کتابخانه عضویت دارند علیرغم اینکه هیچگونه فعالیت پژوهشی و تحقیقاتی هم نداشته‌اند (که توضیح در این خصوص را به فرصت دیگر موکول می‌کنیم) همچنان عضویت‌شان ادامه یابد، حتی به این قیمت که محققان و پژوهشگران جدید از عضویت محروم بمانند.

2.‏ در مورد پدیدآورندگان کتب و  مقالات علمی، نیز اولاً اگر این پدید آورندگان شرایط عضویت عادی یا پژوهشی داشته باشند که مشکلی برای عضویت ندارند اما اگر نویسنده‌ای نه فارغ التحصیل مقطع کارشناسی ارشد است نه دانشجوی دکتری و معادل آن در حوزه‌های علمیه و درجه یک، دو، سه هنری، و نه برگزیده جشنواره‌های علمی و نه از سوی بنیاد نخبگان معرفی شده در این صورت می‌تواند عضو بخش کتابخانه برخط شود که شیوه‌نامه عضویت آن به زودی اعلام می‌شود. البته امکان عضویت موقت این قبیل افراد در ماده 5 هم پیش‌بینی شده است.

3.‏ در خصوص مرجع تصویب این شیوه‌نامه، مراحل قانونی مربوطه صورت گرفته و تصویب شیوه‌نامه بر اساس مصوبه هیأت امنای که این امر را تفویض کرده صورت گرفته است.

در بخشی از مطلب روزنامه به نقل از فرد مصاحبه شونده، اتهاماتی مثل انتصاب‌های سیاسی و فارغ از کفایت‌های علمی و فرهنگی و نیز مدیریت‌های غلط روسای کتابخانه در سال‌های مختلف اشاره شده که کتابخانه ملی پاسخ به این‌گونه شبه تحلیل‌های بعضاً ناشی از ناآگاهی و گاه هم برخاسته از برخی نیّات افراد را لازم نمی‌داند.

4. عملکرد کتابخانه ملی در دولت سیزدهم به صورت مستمر و در گزارش‌ها و مصاحبه‌ها اعلام شده و مقایسۀ آن با دوران دیگر دولت‌ها به راحتی قابل مطالعه و داوری است البته اگر شرط انصاف برقرار باشد و خدای نکرده غرضی مانع حقیقت‌بینی و حق‌گویی نگردد. ان شاء الله