با گسترش فعالیت های سازمان، به منظور دانش افزایی در حوزه آرشیو و دسترسی افراد به اسناد، به تدریج انتشار آثاری در زمینه آرشیو، فهرست های اسناد و گزیده اسناد در دستور كار سازمان قرار گرفت.

پس از آن مسئولان سازمان با عنایت به نقش آرشیو ملی به عنوان حافظه ملی كشور و نیز با در نظر گرفتن رسالت فرهنگی و پژوهشی سازمان اسناد ملی ایران علاوه بر وظایف اجرائی اش به فكر تأسیس واحدی پژوهشی افتادند و طرح تأسیس پژوهشكده ای مطالعاتی و تحقیقاتی در زمینه آرشیو و اسناد را با نام پژوهشكده اسناد، به اجرا درآوردند. این طرح پس از تصویب در سازمان مدیریت و برنامه ریزی وقت، در شورای گسترش آموزش عالی مطرح شد. این شورا در جلسه 4/2/72 خود با ایجاد پژوهشكده مزبور موافقت اصولی كرد و اساسنامه آن را در 11 ماده و شش تبصره تصویب نمود. شورای گسترش آموزش عالی نزدیك به ده سال بعد با ایجاد پژوهشكده اسناد وابسته به سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران موافقت قطعی به عمل آورد.

با توجه به نقش و اهمیت آرشیو در نگهداری اسناد و مدارك و ضرورت شناسایی، ارزشیابی، تنظیم، توصیف، حفاظت، مرمت، بازسازی و آماده سازی اسناد و به منظور اعتلای دانش آرشیوی و انسجام بخشی به پژوهش های تاریخی به ویژه پژوهش های تاریخ معاصر ایران، پژوهشكده اسنادِ سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران در سال 1372 با 3 گروه پژوهشی مطالعات آرشیوی، حفاظت و نگهداری اسناد و گروه پژوهشی تاریخ معاصر ایران بنیان نهاده شد.

• اساسنامه پژوهشکده اسناد 

مطالعه و تحقیق بر روی اسناد موجود در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران و سایر مراكز آرشیوی به منظور كشف نكات مبهم و مكتوم تاریخی در جهت تدوین تاریخ جامع معاصر ایران.

مطالعه و تحقیق در خصوص شیوه های بازسازی و مرمت اسناد و استفاده از روش های نوین علمی در جهت شناسایی عوامل مخرب و مؤثر بر اسناد و یافتن راه های مقابله با آن ها.

•  بررسی و مطالعه روش های طبقه بندی اسناد مطابق با استانداردهای جهانی.

• تهیه كلید واژه ها، اصطلاحنامه ها، اصول شماره گذاری و نمایه‌ سازی در جهت استفاده صحیح و علمی از كامپیوتر به منظور ارائه شیوه های بازیافت اطلاعات موجود و اشاعه آن ها از طریق مكانیزه كردن.

• تهیه و آماده‌ سازی مجموعه های پژوهش اسنادی برای انتشار به صورت گزارش، كتاب و یا نشریات مربوط.

• همكاری با مؤسسات دولتی، دانشگاه ها و مراكز پژوهش و مطالعاتی فرهنگی و علمی داخل و خارج از كشور و راهنمایی آنان در زمینه اسناد آرشیوی.

• تهیه، تنظیم و ارائه طرح های پژوهشی در زمینه تاریخ معاصر ایران به پژوهشگران داخل و خارج از سازمان و ارائه مشورت برای انجام پایان نامه های كارشناسی ارشد و دكتری در حوزه تاریخ معاصر و اسناد تاریخی.

• معرفی و شناساندن اسناد موجود در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران و تهیه راهنماهای لازم به منظور تسهیل در این امر.

•  ارائه مشورت به مراكز آموزشی برای ارائه كلاس های مرتبط با حوزه اسنادی.

•  تألیف و ترجمه متون علمی و پژوهشی متناسب با اهداف پژوهشكده.

•  استفاده از اسناد موجود در آرشیو به منظور مطالعه و تحقیق در زمینه اهداف پژوهشكده.

•  ارج نهادن به فعالیت های تحقیقاتی پژوهشگران از طریق نشر نتایج مطالعات و تحقیقات آنان.

•  ارتباط با صاحب نظران، محققان و دانشمندان كشور و ترغیب و تشویق آن ها به انجام تحقیقات تاریخی و آرشیوی در چارچوب اهداف پژوهشكده.

•  تربیت پژوهشگران و انتقال تجارب و نتایج حاصل از پژوهش‌ها در زمینه های آرشیو و اسناد تاریخی.

•  انجام پروژه های تحقیقاتی و كاربردی در زمینه های آرشیوی- تاریخی مرمت و بازسازی اسناد، طبقه بندی و كد گذاری اسناد، بازیافت و پراكنش اطلاعات.

•  برگزاری دوره های آموزشی و فرهنگی و تأسیس دوره های تحصیلات تكمیلی پژوهشی با همكاری دانشگاه ها.

•  ارتباط و همكاری با مراكز و مؤسسات تحقیقاتی فرهنگی و دانشگاهی داخلی و خارجی در چهارچوب اهداف پژوهشكده و مشاركت در انجام طرح های پژوهشی.

•  برپایی نشست های علمی در سطوح مختلف داخلی و خارجی در زمینه فرهنگ آرشیوی، تاریخ معاصر ایران، دانش مدیریت اسناد، فن بایگانی و اصول حفظ و نگهداری اسناد.

در حال حاضر این شورا متشكل است از رئیس سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران (رئیس شورا)، معاون اسناد ملی ایران، معاون پژوهش، برنامه ریزی و فناوری سازمان، رئیس پژوهشكده اسناد (دبیر شورا) و سه نفر از صاحب نظران فرهنگی.

 از جمله وظایف و اختیارات مهم این شورا، می توان موارد زیر را برشمرد:

• بررسی و پیشنهاد بودجه سالانه.

• بررسی و تصویب برنامه ها و فعالیت های پژوهشی كه از سوی ریاست شورا و یا یك سوم اعضای شورا پیشنهاد می شود.

• پیشنهاد تغییر مواد و یا اصلاح اساسنامه

• تصویب آئین نامه های داخلی و ایجاد گسترش گروه های پژوهشی

• تصویب انجام تحقیقات كلان و انتشار مجموعه های اسناد تاریخی

• تصویب برگزاری كنگره ها و مجامع بین المللی و همكاری های فرهنگی، تحقیقاتی و بین المللی

شورای پژوهشی به منظور هماهنگی بین بخش های مختلف مؤسسه و انجام تحقیقات لازم و مفید مؤسسه تحت نظارت مستقیم رئیس مؤسسه تشكیل شده و متشكل از رئیس، معاون و روسای گروه های تحقیقاتی پژوهشكده اسناد و آقایان دكتر سعید رضایی شریف آبادی، دكتر مهرداد نیكنام و دكتر شهرام یوسفی فر است.

 از جمله وظایف شورای پژوهشی می توان به این موارد اشاره كرد:

• بررسی و اجرای طرح های پژوهشی پس از تصویب نهایی در شورای عالی مؤسسه،

• تصویب آثار علمی برای چاپ و نشر،

• نظارت بر كیفیت نشریات تخصصی مؤسسه،

• نظارت مستمر بر چگونگی اجرای دوره های آموزشی و پژوهشی و تربیت محققان، طرح های در حال انجام و همچنین نظارت در برگزاری كلاس ها و سمینارهای تحقیقاتی در هر گروه.

• گروه تحقيقات آرشيوی

• گروه تحقيقات حفظ و نگهداری اسناد

• گروه تحقيقات تاريخ معاصر ايران

• گروه تاریخ شفاهی

• کارگروه پژوهش های تاریخ شفاهی

• فصلنامه گنجینه اسناد

• فصلنامه علمی و تخصصی آرشیو ملی ایران

• نشریه علمی و تخصصی تاریخ شفاهی

• معرفی کتاب سر به پای آزادی 

تهران،اتوبان حقانی (جنوب به شمال) ابتدای خیابان کوشا ، ساختمان آرشيو ملی - طبقه دوم- پژوهشكده اسناد

شماره تماس:26402945

شماره دورنگار: 26402977

• موسسه مطالعات تاريخ معاصر ايران

• بنياد ايران شناسی

• مركز اسناد انقلاب اسلامی

• مركز بررسی اسناد تاريخی