منابع غیر کتابی کتابخانه ملی ایران یکی از مهم ترین مراکز نگهداری مدارک غیر کتابی است.  منابع این بخش شامل دسته ای از مواد و اطلاعاتی هستند که در شکل ها و قالب های متنوعی غیر از کتاب و نشریه دیده می شود. این بخش بالغ برحدود 47 نوع و جمعا یک میلیون منبع دارد که برخی از این اسناد و مدارک در نوع خود منحصر به فرد است.

مصوبه
بر اساس مصوبه واسپاری آثار غیر مکتوب، مصوب جلسه 441 مورخ 1378/2/21 شورای عالی انقلاب فرهنگی، کلیه تولید کنندگان دولتی و غیردولتی آثار غیرمکتوب موظفند دو نسخه از آثار تولیدی خود را به کتابخانه ملی تحویل دهند و شماره ثبت دریافت نمایند بنابراین تعدادی از اسناد از این طریق گردآوری می شود.

آثار حمایت شده مطابق این مصوبه عبارت است از: کاست صوتی، کاست ویدیویی، لوح فشرده، تابلو نقاشی، تندیس، پوستر، کارت  پستال، عکس، نقشه جغرافیایی، نقشه معماری و ساختمان، نقشه قالی و گلیم، بروشور، تقویم، مدل لباس، طرح و غیره و هر اثر مبتکرانه دیگری که از ترکیب چند اثر از اثرهای نام برده پدید آمده باشد.

وظایف

• دریافت، تنظیم، جایگزینی و حفاظت و نگهداری انواع منابع غیرکتابی بر اساس ضوابط و دستورالعمل های مصوب کتابخانه ملی.

• همکاری در تهیه و تدوین ضوابط و دستورالعمل ها و سیاست گذاری گسترش مجموعه منابع غیرکتابی.

• همکاری در طراحی روش های حفاظت و نگهداری منابع غیرکتابی.

• همکاری در طراحی و اجرای روش های تکثیر و باز تولید منابع غیرکتابی.

• همکاری در تهیه ابزارها و سخت افزارهای لازم برای استفاده از مواد غیرکتابی و به کارگیری این تجهیزات برای انجام فرآیندهای مربوطه.

•  انجام خدمات مشاوره و مرجع و اطلاع رسانی منابع غیرکتابی برای اشخاص حقیقی و حقوقی.

•  انجام خدمات اشاعه گزینشی اطلاعات برای اشخاص حقیقی و حقوقی در حوزه منابع غیرکتابی.

• تهیه ضوابط و دستورالعمل های امانت ویژه و مبادله منابع غیرکتابی در سطح ملی و بین المللی.

•  همکاری در طراحی ، تدوین و انتشار فهرست ها، نمایه ها، کتابشناسی ها و دیگر ابزارهای اشاعه اطلاعات در حوزه منابع غیرکتابی.

• همکاری در طراحی و تدوین نظام های ذخیره و بازیابی دستی و رایانه ای و ایجاد بانک های اطلاعاتی مربوط به انواع منابع غیرکتابی.

• پاسخگویی به مراجعه کنندگان و راهنمایی آنها برای جستجوی اطلاعات مورد نیاز.

• انجام اقدامات لازم جهت تهیه کپی، اسکن یا عکسبرداری از منابع مورد نیاز پس از انجام هماهنگی های لازم با رییس گروه منابع غیرکتابی.

•  پاسخگویی به مراجعه کنندگان تلفنی.

منابع غیرکتابی دسته ای از مواد و محمل های اطلاعاتی هستند که در شکل ها و قالب های متنوعی غیر از کتاب و نشریه دیده می شوند. این منابع شامل آثاری هستند که طیف وسیعی از اطلاعات را  دربرمی گیرند. برای مثال از متون تخصصی و پژوهشی مانند طرح های پژوهشی و پایان نامه ها  گرفته تا وسایل کمک آموزشی و بازی ها و سرگرمی های کودکان. همچنین منابع غیرکتابی در شکل ها و محمل های متنوعی از مواد سمعی بصری، جغرافیایی، گرافیکی و سه بعدی دیده می شوند.

منابع غیرکتابی را می توان با در نظر گرفتن ویژگی ها یا معیارهای خاص طبقه‌بندی کرد. در کتابخانه ملی ایران انواع مواد اطلاعاتی که در شکل کتاب، مجله، روزنامه و نسخه های خطی نباشند با عنوان «منابع غیرکتابی»، شناخته شده و به گروه های مختلفی طبقه‌بندی می شوند. در این طبقه‌بندی استاندارد یونی مارک نیز مدنظر قرار گرفته است.

منبع : فعال، سهیلا (1395). دستنامه فهرستنویسی توصیفی منابع غیرکتابی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.

منابع الکترونیکی از لحاظ نوع دسترسی به دو دسته منابع قابل «دسترسی مستقیم» و منابع قابل «دسترسی از راه دور» تقسیم می شوند.

منابع قابل «دسترسی مستقیم» شامل منابع الکترونیکی است که در یک حامل فیزیکی مانند دیسک های رایانه ای و یا دیسک های فشرده نوری مقیم هستند وکاربر برای استفاده، آن را در رایانه یا ریزرایانه قرار می دهد.

• دیسکت

• فایل رایانه ای

• لوح فشرده(CD-DVD) 

منابع جغرافیایی موادی هستند که کلاً یا جزئاً شامل نقشه زمین یا هر عنصر زمینی در هر مقیاس باشند. 

• اطلس

• کره

• نقشه جغرافیایی

• نقشه معماری

گروهی از مواد که بوسیله فرایند چاپ تهیه می ­شوند. منابع چاپ شده به جز کتاب ها و پیایندها در این گروه قرار می گیرند. بارزترین مشخصه منابع این گروه این است که اطلاعات را اغلب در قالب نوشتار و متن ارائه می کنند.

• استاندارد

• اعلامیه

• بروشور

• بریده جراید

• پایان نامه

• تقویم

• جزوه

• طرح پژوهشی

• کارنامک

• گزارش

اثری که از چند نوع رسانه تشکیل شده باشد به طوری که نتوان یکی را رسانه اصلی و عمده فرض کرد.

مثل کتابی که با نوار صدا، نوار تصویر، اسلاید و میکروفیش های مختلف همراه است. این مجموعه ها معمولاً برای مقاصد آموزشی به کار می روند.

منابع سه بعدی گروهی از رسانه های بصری محسوب می شوند که دارای طول، عرض و ارتفاع هستند.

• بازی

• پازل

• پرچم

• تندیس

• سکه

• مدل

• مهر

• نشان

منابع شنیداری شامل نوار، صفحه یا هر وسیله دیگری که ارتعاشات صدا به وسیله ماشین یا وسایل الکتریکی روی آن ضبط شده باشد به نحوی که مجدداً قابل شنیدن باشد.

در استاندارد یونی مارک این منابع در دو گروه موسیقیایی و غیر موسیقیایی جای می گیرند.

• صفحه گرامافون

• لوح فشرده

• نوارکاتریج

• نوار کاست

منابع گرافیکی تصاویر مات دوبعدی هستند که برای نمایش غیرمتحرک به کار می روند.

• برچسب

• بنر

• پاکت

• پوستر

• تمبر

• خط 

• رسم فنی

• طرح قالی

• عکس

• فلش کارت

• کارت

• کاریکاتور

• کلیشه

• کنتاکت

• لوحه آموزشی

• نقاشی باز تکثیر

• نگاتیو 

• نمودار

ميكروفرم ها ريزشده مواد چاپي يا گرافيكي هستند به نحوی كه به طور عادی با چشم غير مسلح و بدون وسايل بزرگنمايی قابل استفاده نيستند.

• میکرفیش

• میکروفیلم

 مواد دیداری با صدا یا بدون صدا که به وسیله تلویزیون و نمایش روی پرده یا دیگر وسایل، مشاهده می شوند.

• اسلاید

• ترانسپرنسی

• فیلم(8-16-35)

• فیلم استریپ

• ویدئودیسک

• ویدئوکارتریج

• ویدئوکاست

تلفن: 81622565 – 81622694