فرهنگستان زبان : مصاحبه با دکتر بدرالزمان قریب
بخشي از مصاحبه سازمان اسناد و كتابخانه ملي ايران با خانم دكتر بدرالزمان قريب - جلسه سوم، در تاريخ:1385/08/09،
ـ خانم دكتر لطفاً در مورد عضويت خود در فرهنگستان توضيح دهيد.
ـ من از سال 77 عضو شوراي عالي فرهنگستان و عضويت پيوسته فرهنگستان را پيدا كردم. خوب اين افتخاري بود و واقعاً با همكاراني كه همه از افراد زبده بودند و دانشمند بودند، كار كردم. در شوراها شركت مي كرديم؛ غنيمت بود برايم كه با قسمت واژه گزيني [كار كردم]، واژه هاي جديدي كه مي آوردند در شورا براي پذيرش شورا، صحبت هايي كه مي شد، بحث هايي كه مي شد درباره واژه هاي جديد، عقايد مختلفي كه مردم خودشان مي آوردند و مي گفتند و آنجا دربارة آنها بحث مي شد. خيلي جالب بود.
چند بار ما درباره املا صحبت مي كرديم؛ املاي فارسي. تقريباً شايد چند ماهي طول كشيد دستور املاي فارسي تمام شد. تمام آنها مسائلي بود در شورا و همچنين هر كسي كه تازه انتخاب شده بودند، بايد سخنراني بكنند كه من هم جزو آن چهارـ پنج نفري بودم كه در آن دوره انتخاب شده بودم به عضويت پيوسته فرهنگستان و سخنراني كوتاهي حدود يك ربع در خود شورا كردم درباره نقش سغدي ها در گسترش فرهنگ ايران در آسياي ميانه و در چين و به طور كلي در دنيا.
ـ خانم دكتر قبل از شما چه كسي مدير گروه زبان هاي ايران در فرهنگستان بود؟
ـ دكتر سدكاراتي مدير گروه زبانهاي ايراني بود و مرحوم دكتر توسلي مدير گروه گويش ها بود.من در سال 78 مدير گروه گويش شناسي شدم و از 83 به بعد هم در گروه زبانهاي ايراني.
ـ هردويش در واقع
ـ نه. تا يك مدتي هر دو بود ولي بعداً چون بارم خيلي سنگين بود، گويش شناسي را استعفا دادم و الآن فقط زبانهاي ايراني هستم.
ـ در گويش شناسي چه كسي مدير است؟
ـ الآن هنوز كسي نيست. بعضي از كارهايش را من مي كنم. اول آقاي دكتر ثمره براي مدت كوتاهي قبول كردند ولي بعد استعفا دادند. مدتي هم كه من بودم، باز هم با مشاورت ايشان با هم كاري كرديم. الآن بعضي از خدمات را با مشاورت ايشان انجام مي دهم مثل بعضي نامه هايي كه بايد سريع جواب داده شود؛ ولي من رسماً استعفا داده ام.
ـ الآن مدير گروه زبانهاي ايراني هستيد.
ـ بله. همكاران من دراين گروه آقاي دكتر حسن دوست است، آقاي دكتر يدالله منصوري است كه در اين گروه آقاي دكتر حسن دوست بيشتر روي فرهنگ ريشه شناسي زبان فارسي كار مي كند كه يك جلد آن هم درآمده؛ آقاي دكتر منصوري هم روي فرهنگ ريشه شناسي متون پهلوي كار مي كند كه آن هم يك جلدش درآمده. آنهاي ديگري كه با من هستند روي طرح واژه نامه فارسي باستان كار مي كنند كه خانم حسن زاده است، خانم دكتر مختاريان است، خانم يلدا شكوهي است و خانم مريم رضايي است، چهار نفر هستند كه هر كدام روي يك طرح كار مي كنند و خود من هم كه روي آن كار مي كنم.
البته شروع كرديم به اينكه آنچه كه متن در تمام كتابخانه هاي ايران پيدا مي شود، علاوه بر آن چه كه در اينجا بود، در كتابخانه فرهنگستان، در كتابخانه هاي ديگر ايران در ارتباط با فارسي باستان باشد همه را جمع آوري مي كنيم. اولين گام مهم اين بود: جمع آوري تمام متون. بعد دادن متون براي ترجمه و چكيده كردن آنها بود؛ آنچه كه مربوط به مدخل هاي ما مي شود كه خوب قسمت زيادي از آن به آلماني بود، قسمتي به فرانسه بود، قسمتي هم به انگليسي بود. البته قسمت آلماني آن بخصوص از اين بيست سال آخر، سي سال آخر، از 1960 خيلي بيشتر بود. آلمان ها هم خيلي كار كردند. بعد از هيئت باستان شناسي آلمان كه آمدند در بيستون و ... اولش هم كه بالاخره در تخت جمشيد بيشتر اوقات آلمانها كار كرده بودند. ولي خوب متون فرانسه و انگليسي هم خيلي پيدا مي شود. انگليسي هم كتاب اصلي و مأخذ، كنت [؟] بود. كتابي بود كه در امريكا انجمن فيلولوژي امريكا چاپ كرده بود و كتابي است كه در زمان خودش (1953 چاپ شد، الآن نيم قرن از آن گذشته) كتاب كاملي بود. از واژه نامه، از تمام متون، از گرامر، از نمونه خطي و ... . بنابراين كتاب كاملي بود كه يك ترجمه ناقصي از آن را مشخص بود انگليسي به نام شارل [؟] در دانشگاه شيراز كه آن را ترجمه كرده بود ... .
الآن خوب كتاب هاي راهنماي مفصلي هست، چاپ كرده اند: كتاب راهنماي فارسي باستان براي دانشجويان دانشگاه تهران. ميرزا ابوالقاسمي تأليف كرده. الآن هم خود كنت هم ترجمه شده. شخص ديگري از دانشجويان قديمي من به نام مولايي نوشته. هستند كساني كه نوشته اند ولي ما مي خواهيم كه اين واژه نامه با آخرين اطللاعات باشد. تمام اطلاعاتي كه درعرض اين نيم قرن از كنت، به اضافه آنچه كه كنت گفته به بعد ...
خوب جمع آوري اين اطلاعات خيلي مشكل بود. وارد كردن آن در كامپيوتر كه بعداً بتوانيم به صورت .. از آن خروجي بگيريم و به چاپ برسد. نمي دانم چقدر طول بكشد. شايد در حدود يك سال آن گذشته، بيش از يك سال.
ـ اين طرح، طرح تدوين واژه نامه فارسي زبان باستان از چه سالي مطرح شد؟
ـ از سال 84.
شماره رديف مصاحبه :885
مصاحبه كننده: پيمانه صالحي