گذری بر سفرنامه های اروپائیان درباره ایران از ابتدای دوره ایلخانان تا پایان زندیه

هجدهمین نشست علمی و تخصصی گروه پژوهش های اسلام شناسی و ایران شناسی با عنوان «گذری بر سفرنامه های اروپائیان درباره ایران در دوره ایلخانان تا پایان زندیه» با سخنرانی رزیتا انواری، دكتر محسن جعفری مذهب، دكتر محمدرضا ابویی مهریزی در روز چهارشنبه 94/11/28 در اندیشگاه فرهنگی  برگزار شد.

در ابتدای این نشست رزیتا انواری ضمن بیان کلیاتی، یادآور شد که  آنچه در این نمایشگاه در قالب فوم بردهای متنی و تصویری به منظور معرفی گزیده ای از سفرنامه ها ارائه گردیده است؛ بر اساس موجودی کتابخانه ملی است و دوره تاریخی ایلخانان تا پایان زندیه را شامل می شود. وی در ادامه به ارائه اطلاعاتی در خصوص تاثیر اختراع فن چاپ در پیشرفت مصورسازی کتب؛به ویژه سفرنامه ها پرداخت وگفت هرچند چاپگران در آغاز تحول چاپ در نوآوری و ایجاد تنوع در کتاب و تزئین آن کمتر جرات نشان می دادند و تا مدت ها سعی می کردند کتب چاپی شبیه کتب خطی باقی بماند ولی به تدریج با بهره گیری از توانایی های صنعت چاپ، متون چاپی، نشانه های خاص خود را گرفتند و رفته رفته تفاوت کتاب های چاپی و کتاب های خطی به روشنی در تصاویر و نقاشی ها نیز بروز پیدا کرد .وی در انتها به روش های تولید تصویر در آن دوره اشاره کرد و به بیان برخی ویژگی های تصاویر ارائه شده در نمایشگاه پرداخت.

دکتر محسن جعفری مذهب،دومین سخنران این نشست بود که با موضوع "مستند سفرنامه های دوره ایلخانان و تیموریان" به بیان مطالبی پرداخت.وی ضمن اشاره به سابقه سفرها به ایران از پیش از اسلام به سفرنامه نئارخوس، به عنوان مشهورترین سفرنامه پیش از اسلام اشاره کرد؛ او همچنین از رابی بنیامین تودلایی، یکی ازمشهورترین سفرنامه نویسان اروپایی پس از اسلام نام برد  كه از اسپانیا به عزم زیارت ارض اقدس به شرق آمد. جعفری مذهب سپس به معرفی و تحلیل سفرنامه مارکوپولو پرداخت و به نسخه های متعددی که کاتبان از آن فراهم آورده و تصویرسازان تصویرسازی نموده اند اشاره کرد و یادآور شد که چون نویسندگان و تصویر سازان تصوری از گفته ها و دیده های ماركوپولو نداشتند، بسته به درك خود از آن داستان ها تصاویری ساخته و ترسیم کرده اند که با واقعیت فاصله دارد؛ به همین دلیل  این قبیل اطلاعات نیاز به مستندسازی دارد.وی سپس به معرفی طرح مستندسازی سفرنامه های ایرانی كه به زودی منتشر خواهد شد پرداخت  و گفت این طرح درنظر دارد سفرنامه های دیگران در مورد ایران (و سفرنامه های ایرانی در مورد دیگران) را با اسناد و تصاویر و آثار به جای مانده از همان دوره تكمیل نماید ؛زیرا گمان دارد گزارش یك طرفه قابل استناد علمی نیست و هرگونه گزارش یا خاطره یا سفرنامه ای باید با اسناد و گزارش های هم عرض و موازی و ترجیحأ هم زمان خود تأئید گردد.

دکتر محمدرضا ابویی مهریزی،آخرین سخنران این نشست؛ روزگار صفویان تا پایان عهد زندیه را از برجسته‌ترین مقاطع تاریخی ایران از حیث سفرنامه‌نویسی دانست و به بیان جلوه‌هایی از تأثیرات و تعاملات متقابل فرهنگ اروپایی با فرهنگ ایرانی- اسلامی در دوران مورد بحث پرداخت. وی یکی از نمونه‌های جالب تعامل فکری ایرانیان و اروپاییان در عهد صفوی که در آثار سیاحت‌نامه‌نگاران این دوره انعکاس یافته است را مربوط به سفرنامة فرانسوا برنیه، طبیعی‌دان و فیلسوف فرانسوی در سدة هفدهم میلادی دانست، وی در ادامه در حوزة علوم طبیعی، به  نامة پیترو دلاواله، سیّاح ایتالیایی، به زین‌الدین لاری از منجمان نیمة نخست سدة یازدهم هجری اشاره کرد و این نامه را که اصل آن در کتابخانة واتیکان نگاهداری می‌شود، نمونة جالبی از مراوده علمی یک سیّاح اروپایی در حوزة نجوم با یک منجم ایرانی دانست. ابویی در ادامه سخناش در حوزه هنر، به اشارات برخی سفرنامه‌نویسان اروپایی؛ از جمله پیترو دلاواله به اقتباس ایرانیان از هنر اروپایی همچون سبک‌های نقاشی اروپایی اشاره کرد.

این نشست با پرسش و پاسخ حضار پایان یافت.