دهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی (1389: تهران): تجلیل از مرعشیان 

مرحوم آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی بزرگمردی از تبار عالمان راستین بود. او بیش از نود سال از عمر گران‌قدر خویش را با تحمل رنج و سختی در راه كسب و نشر علم و به‌ویژه احیای میراث عالمان و دانشمندان پیشین گذراند؛ در این راه مجاهدت‌ها كرد و هیچ‌گاه هیچ مشكلی او را از پای درنیاورد. سینه فراخ و گشاده وی، مملوّ از علم و آگاهی توأم با عشق و ایمان بود و این حافظه سرشار وی بود كه وقتی لب به سخن می‌گشود كلمات از دو لب مباركش می‌بارید و مخاطب را مبهوت دریای علم و آگاهی خود می‌كرد. او كه در كنار این ‌همه فضایل، عالمی مجاهد بود، در تمام دوران مبارزه ملت ایران در مقابل ظلم و استبداد به رهبری حضرت امام خمینی رضوان‌الله تعالی علیه، هشیارانه عَلَم مبارزه را در دست داشت و حضورش مایه هدایت عموم مردم و قوّت قلب مبارزان آن زمان بود. علی‌رغم نقش برجسته و نمایانش در نهضت، او كه تفرقه را مهمترین آسیب پیشِ روی انقلاب می‌شناخت و نقشه دشمن برای استفاده از این حربه را پیش‌بینی می‌كرد، در نخستین روزهای ورود امام به میهن با اعلام ضرورت تبعیت از رهبری امام، نقش مهمی در وحدت ملی و خنثی‌سازی چنین توطئه‌هایی ایفا كرد.

او در كنار تربیت شاگردان بسیار، دو یادگار ارزشمند نیز از خود باقی گذاشت كه امروز از مفاخر كشور و جهان اسلامند. یكی كتابخانه گران‌سنگی كه چون دُرّ در عالم اسلام می‌درخشد و آوازه آن جهانی است و هر اسلام‌پژوهی در مسیر تلاش خود از آن بهره می‌گیرد و دیگری شاگردان و فرزندانی شایسته به ‌ویژه حضرت حجت‌الاسلام و المسلمین دكتر سیدمحمود مرعشی نجفی كه بی‌تردید بدون همیاری و همكاری ایشان در زمان حیات پدر و تلاش و كوشش فراوان وی پس از رحلت آن فقیه فرزانه چنین گنجینه ارزشمندی از منابع نفیس و یگانه شكل نمی‌گرفت. او بحمدالله همراه با طی سطوح عالی دروس حوزوی، تحصیلات دانشگاهی را نیز تا بالاترین رتبه ادامه داده و با آگاهی از امكانات مدرن و اقتضائات روز توانسته بین دانش سنتی و مدرنِ شیوه‌های حفاظت و نگه‌داری و اشاعه اطلاعاتِ منابع موجود در كتابخانه موسوم به نام پدر بزرگوارشان را پیوند بزند و این مركز را به الگویی بی‌بدیل تبدیل كند كه شهره كتابخانه‌های بزرگ جهان و اسلام‌پژوهان شود و بسیاری را مشتاق بازدید از آن كند .

حضرت آیت‌الله العظمی سید شهاب الدین مرعشی نجفی (ره)

معظم‌له در سالهاي عمر بابركتشان موفق شده است كه بيش از 450 اجازه اجتهاد و روايي از علماي اماميه و غير اماميه بگيرد و به حق ملقب به شيخ‌الاجازه عصر خويش شود (فهرست كامل اين اجازات در كتاب المسلسات 2 جلدی به چاپ رسيده است). ايشان در سال 1342ق. براي زيارت آستان مقدس ثامن‌‌‌‌الحجج (ع) و حضرت فاطمه معصومه(ع) و ديدار با آشنايان و بستگان خود به سوي ايران هجرت نموده و پس از طي مدتي، در 12 شعبان 1343ق. وارد شهر قم شده است. به محض ورودشان به قم، حضرت آيت‌الله‌العظمي حاج شيخ عبدالكريم حائري – مؤسس حوزه علميه قم- از ايشان دعوت كرد كه براي تربيت علمي و اخلاقي طلاب حوزه علميه قم رحل اقامت در اين شهر افكند كه ايشان آن را پذيرفته و تا آخر عمر، قم را موطن خود قرار داد. معظم‌له در طول 70 سال تدريس در حوزه علميه قم، شاگردان فراواني تربيت و تحويل جامعه داده است.

اولين توضيح‌المسائل ايشان به سال 1370ق. با عنوان نخبه‌الاحكام به چاپ رسيده است و علي‌رغم اشتغالات فراوان، به تاليف بيش از 150 اثر در رشته‌هاي مختلف علوم پرداخته است كه فقط يكي از آنها با عنوان ملحقات الاحقاق به تنهايي 36 جلد مي‌باشد. علاوه بر خدمات علمي و اجتماعي فراوان، در زمينه فرهنگي نيز تلاش‌هاي ستودني انجام داده است كه تاسيس چندين مدرسه علميه و مراكز تحقيقي از جمله آنهاست. اما مهمترين اثر ماندگار ايشان، كتابخانه بزرگ معظم‌له است كه هم اكنون به يكي از بزرگترين مراكز فرهنگي جهان تبديل شده است و روزانه دهها محقق جهاني و صدها پژوهشگر داخلي از اين فرهنگستان بزرگ بهره‌مند مي‌شوند.

امام خميني در تجليل از اين اثر ماندگار فرموده است: «كتابخانه حضرت آيت‌الله‌ آقاي نجفي مرعشي- دامت بركاته- از كتابخانه‌هاي كم‌نظير و شايد بتوان گفت بي‌نظير ايران است. كتب نفيس اعاظم شيعه و كتابهاي منحصر به فرد و خطي آن از ذخاير فرهنگ غني اسلام و ايران مي‌باشد».

قلب اين عالم فرزانه و عارف زاهد و سيااستمدار مذهبي، در شامگاه چهارشنبه هفتم شهريور 1369/ هفتم صفر 1411 در سن 96 سالگي پس از عمري مجاهدت و تلاش، از حركت ايستاد و معظم‌له به جوار آرامش الهي هجرت نمود و انقلاب اسلامي را از يكي از پشتوانه‌هاي محكم و استوار خود محروم ساخت و حوزه‌هاي علميه يكي از اركان علمي و عملي خود را از دست داد و جهان تشيع را به سوگ نشاند. معظم‌له علي‌رغم اختصاص قبري مناسب در حرم مطهر فاطمه معصومه (س)، ترجيح داد كه در «زير پاي افرادي كه به دنبال علوم آل محمد (ص)» هستند، دفن شود. لذا بنا به وصيت ايشان، در راهروي درب ورودي كتابخانه‌شان در قم به خاك سپرده شد و مرقد مطهرشان روزانه ملجأ و مأوا و زيارتگاه صدها تن از عاشقان و عارفان جهان اسلام است .

حجت‌الاسلام و المسلمين حاج سيد محمود مرعشي نجفي، ملقب به جمال‌الدين (متولد 1320ش.) در شهر علم و اجتهاد قم و در بيت فقاهت و مرجعيت ديده به جهان گشود و پس از گذراندن دوره‌هاي دبستان و دبيرستان به سلك روحانيت درآمد و در حوزه علميه قم مقدمات و سطح را نزد پدر بزرگوار خود و اساتيد برجسته‌اي آموخت و به درس خارج فقه و اصول پدر خود قدم گذارد كه تا اواخر عمر معظم‌له، ادامه يافت. ايشان در كنار فراگيري علوم فقه و اصول و ديگر علوم حوزوي، مانند تفسير، حديث، منطق و فلسفه، به رجال، انساب و بويژه كتابشناسي و نسخه‌شناسي سخت علاقه‌مند گرديد و همواره به مطالعه كتب و رسائل قدما و متاخرين در اين رشته‌ها مي‌پرداخت و از تجربيات گسترده پدر خويش استفاده فراوان مي‌برد تا اينكه خود در برخي از اين رشته‌ها صاحبنظر گرديد. سپس در رشته جامعه‌شناسي دانشگاه لندن به تحصيل پرداخت و در مارس 1985 موفق به اخذ دكتراي جامعه‌شناسي گرديد.

وي اداره بيت و امور مرجعيت، مدارس و كتابخانه عمومي معظم‌له را به عهده داشته و به تصريح آيت‌الله مرعشي در يكي از فرازهاي وصيتنامه الهي و اخلاقي خود: ايشان در تاسيس و اداره و ابقاي كتابخانه از همان آغاز نقش اساسي و ارزنده‌اي داشته و در حقيقت باني و مؤسس اولي آن شخص ايشان بوده است. غير از اداره امور بيت ايشان و كتابخانه و مدارس، دكتر مرعشي نقش بسيار ارزنده‌اي در پيشبرد اهداف و پيروزي انقلاب اسلامي ايران داشته است زيرا ايشان حلقه واسطه ميان پدر و رهبر انقلاب حضرت آيت‌الله‌العظمي امام خميني بوده است. پيامهاي مهم و سري كه ميان آنان مبادله مي‌شد به وسيله دكتر مرعشي انجام مي‌گرفت و پخش و نشر اطلاعيه‌‌ها و پيامهاي آيت‌الله مرعشي و برخي از پيامها و اطلاعيه‌هاي امام خميني پيش از ورود به ايران به عهده ايشان قرار داشت.

دكتر مرعشي در كنار اين فعاليتها به كار تاليف و تصنيف نيز اشتغال داشته و مقدمه‌هاي بيشتر كتابهاي منتشر شده از سوي كتابخانه را شخصاً نوشته است. برخي از آثار وي عبارت است از تصحيح كتاب شرح نخبه‌‌المقال در علم رجال، اثر پدر بزرگوارشان، تصحيح و آماده‌سازي برخي از رساله‌هاي علميه آيت‌الله مرعشي، همگامي و كوشش در تحقيق و چاپ كتاب احقاق‌الحق قاضي نورالله شوشتري و ملحقات احقاق‌الحق كه توسط آيت‌الله مرعشي تهيه شده و لجنه احقاق‌الحق مسئوليت تحقيق آن را داشت و تاكنون 27 جلد آن منتشر شده است؛ شرح حال و آثار و آراء ابن سينا؛ شرح حال و آثار و آراء ابوحامد غزالي كه در قم در سال 1341 شمسي چاپ و منتشر شده‌اند؛ جمع‌آوري اجازات حضرت والدشان به انضمام زندگينامه اجازه‌دهندگان كه تحت عنوان المسلسات في الجازات، آماده چاپ است؛ شرح حال و آثار و آراء ابونصر فارابي كه تاكنون به چاپ نرسيده است؛ شرح احوال و زندگي بيش از دويست تن از دانشمندان اسلامي، اعم از شيعي، سني و زيدي كه به مرحوم والدشان اجازه روايتي داده‌اند و به صورت دستنويس باقي مانده است. دكتر مرعشي هم اكنون نيز توليّت كتابخانه عمومي حضرت آيت‌الله‌العظمي مرعشي نجفي و رياست واحدهاي تحقيقاتي آن كتابخانه را به عهده دارند و در برخي مجامع علمي داخل و خارج كشور و چند مركز علمي و فرهنگي بين‌المللي عضويت دارند .

• علی اکبر اشعری: مشاور فرهنگی رئیس جمهور و رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران
• حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر سید محمود مرعشی نجفی: تولیّت و ریاست کتابخانه بزرگ حضرت آیت‌العظمی سیدشهاب الدین مرعشی نجفی (ره) و گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی
• حجت‌الاسلام و المسلمین سید عبدالله فاطمی‌نیا
• دکتر غلامعلی حداد عادل: رئیس کمسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی و رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی
• دکتر حبیب‌الله عظیمی: معاون سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و دبیر علمی

در همايش‌هاي پيشين معمولا آثار منتشره از آخر شهريور سال قبل تا آخر شهريور سال برگزاري آيين فرخوان و داوري مي‌گرديد كه مشكلاتي را به دنبال داشت، زيرا در خيلي از آثار منتشره، ماه انتشار مشخص نيست. در نهمين همايش كه با وقفه يك ساله برگزار شد، آثار شهريور1386 الي آخر 1387 فراخوان و داوري شد و مقرر گرديد در دهمين همايش از اول سال 1388 الي آخر سال 1388 باشد و چنين هم شد. جزئيات عملكرد دبيرخانه دهمين آيين در جدول زير بيان شده است.

همچنين در مراسم اين دوره اهداء لوح تقدير به پاس قدرداني از مقام شامخ آيت‌الله مرعشي (ره) از طرف انجمن فهرست‌نگاران ايران، مؤسّسه كتابشناسي شيعه، دفتر نشر ميراث مكتوب، كتابخانه مجلس شوراي اسلامي، دايره‌المعارف بزرگ اسلامي، كتابخانه‌هاي تخصّصي قم، كاركنان كتابخانه آيت‌الله العظمي مرعشي، انجمن كتابداران ايران، مركز بين‌المللي مخطوطات اسلامي، مؤسّسه پنجره باز نسخه‌هاي خطّي صورت گرفت.

• ارجنامه مرعشیان/ گردآورنده محمد اسفندیاری و حسین رفیعی. تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران. 1389.707ص. مصور. بزرگداشت حضرت آیت‌‌العظمی سیدشهاب الدین مرعشی نجفی و حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر سید محمود مرعشی نجفی.
• کتاب ماه کلیات: ویژه‌نامه نسخه‌های خطی(1): به منابست آيين بزرگداشت حاميان نسخه‌هاي خطي. سال سیزدهم، شماره یازدهم (پیاپی 155)، آبان.
• کتاب ماه کلیات: ویژه‌نامه نسخه‌های خطی(2): به منابست آيين بزرگداشت حاميان نسخه‌هاي خطي. سال سیزدهم، شماره دوازدهم (پیاپی 156)، آبان.
• نمايشگاه آثار آيت‌الله العظمي مرعشي، نمايشگاه آثار دكتر مرعشي، كتابهاي حاشيه نوشته آيت‌الله مرعشي، دفتر يادبود كتابخانه، پذيرايي ناهار و نماز جماعت، هديّه به حضّار همايش، نمايش فيلم مستند آيت الله مرعشي.