معرفی
پس از نزدیک به چهار دهه تلاش برای سامان بخشی به بایگانی‌های وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی، نهایتاً در سال 1349 سازمان اسناد ملی ایران (سابق) تاسیس شد.
وظیفه‌های اصلی این سازمان: «جمع‌آوری و حفظ اسناد ملی ایران در سازمان واحد و فراهم آوردن شرایط و امکانات مناسب برای دسترسی عموم به آنها و همچنین صرفه‌جویی در هزینه‌های اداری و استخدامی از طریق تمرکز پرونده‌های راکد وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی و وباسته به دولت و امحاء اوراق زائد»، (ماده اول، قانون تاسیس سازمان اسناد ملی ایران، مصوب 1349/2/17) بود. پس از دو دهه فعالیت این سازمان آرام آرام نیاز به فعالیت واحد مستقل پژوهشی نمایان گشت. در سال 1371 مسئولان سازمان با عنایت به نقش آرشیو ملی به عنوان حافظه ملی کشورها و نیز با در نظر گرفتن رسالت فرهنگی و پژوهشی سازمان و با توجه به اهمیت نقش آرشیو در نگهداری اسناد و مدارک و ضرورت شناسایی، ارزشیابی، تنظیم و توصیف، حفظ و نگهداری و مرمت، بازسازی و آماده‌سازی اسناد و به منظور ایجاد زمینه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی، اعتلای دانش آرشیوی و فن بایگانی، انسجام بخشیدن به پژوهشهای تاریخی به ویژه تاریخ معاصر ایران، به کارگیری روش‌های نوین مرمت و بازسازی اسناد و آماده‌سازی ممجموعه‌های موضوعی اسناد موجود در آرشیو برای ارائه به پژوهشگران و انجام تحقیقات لازم و نشر آنها، به فکر تاسیس واحدی پژوهشی افتادند و در اجرای تاکید مقام معظم رهبری بر ضرورت حفظ، مرمت و اشاعه اطلاعات اسناد، طرح تاسیس موسسه‌ای مطالعاتی و تحقیقاتی در زمینه آرشیو و اسناد را با نام پژوهشکده اسناد به اجرا در آوردند.
این طرح پس از تصویب در سازمان مدیریت و برنامه ریزی وقت، در شورای گسترش آموزش عالی مطرح شد. این شورا در جلسه مورخ 72/2/4 خود موافق اصولی و در جلسه مورخ 1382/8/17 موافقت قطعی خود را با ایجاد پژوهشکده اسناد وابسته به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اعلام کرد.
تاریخچه
با گسترش فعالیت های سازمان، به منظور دانش افزایی در حوزه آرشیو و دسترسی افراد به اسناد، به تدریج انتشار آثاری در زمینه آرشیو، فهرست های اسناد و گزیده اسناد در دستور كار سازمان قرار گرفت.
پس از آن مسئولان سازمان با عنایت به نقش آرشیو ملی به عنوان حافظه ملی كشور و نیز با در نظر گرفتن رسالت فرهنگی و پژوهشی سازمان اسناد ملی ایران علاوه بر وظایف اجرائی اش به فكر تأسیس واحدی پژوهشی افتادند و طرح تأسیس پژوهشكده ای مطالعاتی و تحقیقاتی در زمینه آرشیو و اسناد را با نام پژوهشكده اسناد، به اجرا درآوردند. این طرح پس از تصویب در سازمان مدیریت و برنامه ریزی وقت، در شورای گسترش آموزش عالی مطرح شد. این شورا در جلسه 4/2/72 خود با ایجاد پژوهشكده مزبور موافقت اصولی كرد و اساسنامه آن را در 11 ماده و شش تبصره تصویب نمود. شورای گسترش آموزش عالی نزدیك به ده سال بعد با ایجاد پژوهشكده اسناد وابسته به سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران موافقت قطعی به عمل آورد.
با توجه به نقش و اهمیت آرشیو در نگهداری اسناد و مدارك و ضرورت شناسایی، ارزشیابی، تنظیم، توصیف، حفاظت، مرمت، بازسازی و آماده سازی اسناد و به منظور اعتلای دانش آرشیوی و انسجام بخشی به پژوهش های تاریخی به ویژه پژوهش های تاریخ معاصر ایران، پژوهشكده اسنادِ سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران در سال 1372 با 3 گروه پژوهشی مطالعات آرشیوی، حفاظت و نگهداری اسناد و گروه پژوهشی تاریخ معاصر ایران بنیان نهاده شد.
اهداف
مطالعه و تحقیق بر روی اسناد موجود در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران و سایر مراكز آرشیوی به منظور كشف نكات مبهم و مكتوم تاریخی در جهت تدوین تاریخ جامع معاصر ایران.
مطالعه و تحقیق در خصوص شیوه های بازسازی و مرمت اسناد و استفاده از روش های نوین علمی در جهت شناسایی عوامل مخرب و مؤثر بر اسناد و یافتن راه های مقابله با آن ها.
- بررسی و مطالعه روش های طبقه بندی اسناد مطابق با استانداردهای جهانی.
- تهیه كلید واژه ها، اصطلاحنامه ها، اصول شماره گذاری و نمایه سازی در جهت استفاده صحیح و علمی از كامپیوتر به منظور ارائه شیوه های بازیافت اطلاعات موجود و اشاعه آن ها از طریق مكانیزه كردن.
- تهیه و آماده سازی مجموعه های پژوهش اسنادی برای انتشار به صورت گزارش، كتاب و یا نشریات مربوط.
- همكاری با مؤسسات دولتی، دانشگاه ها و مراكز پژوهش و مطالعاتی فرهنگی و علمی داخل و خارج از كشور و راهنمایی آنان در زمینه اسناد آرشیوی.
- تهیه، تنظیم و ارائه طرح های پژوهشی در زمینه تاریخ معاصر ایران به پژوهشگران داخل و خارج از سازمان و ارائه مشورت برای انجام پایان نامه های كارشناسی ارشد و دكتری در حوزه تاریخ معاصر و اسناد تاریخی.
- معرفی و شناساندن اسناد موجود در آرشیو سازمان اسناد ملی ایران و تهیه راهنماهای لازم به منظور تسهیل در این امر.
- ارائه مشورت به مراكز آموزشی برای ارائه كلاس های مرتبط با حوزه اسنادی.
وظایف
• تألیف و ترجمه متون علمی و پژوهشی متناسب با اهداف پژوهشكده.
• استفاده از اسناد موجود در آرشیو به منظور مطالعه و تحقیق در زمینه اهداف پژوهشكده.
• ارج نهادن به فعالیت های تحقیقاتی پژوهشگران از طریق نشر نتایج مطالعات و تحقیقات آنان.
• ارتباط با صاحب نظران، محققان و دانشمندان كشور و ترغیب و تشویق آن ها به انجام تحقیقات تاریخی و آرشیوی در چارچوب اهداف پژوهشكده.
• تربیت پژوهشگران و انتقال تجارب و نتایج حاصل از پژوهش‌ها در زمینه های آرشیو و اسناد تاریخی.
• انجام پروژه های تحقیقاتی و كاربردی در زمینه های آرشیوی- تاریخی مرمت و بازسازی اسناد، طبقه بندی و كد گذاری اسناد، بازیافت و پراكنش اطلاعات.
• برگزاری دوره های آموزشی و فرهنگی و تأسیس دوره های تحصیلات تكمیلی پژوهشی با همكاری دانشگاه ها.
• ارتباط و همكاری با مراكز و مؤسسات تحقیقاتی فرهنگی و دانشگاهی داخلی و خارجی در چهارچوب اهداف پژوهشكده و مشاركت در انجام طرح های پژوهشی.
• برپایی نشست های علمی در سطوح مختلف داخلی و خارجی در زمینه فرهنگ آرشیوی، تاریخ معاصر ایران، دانش مدیریت اسناد، فن بایگانی و اصول حفظ و نگهداری اسناد.
شورای عالی
در حال حاضر این شورا متشكل است از رئیس سازمان اسناد و كتابخانه ملی ایران (رئیس شورا)، معاون اسناد ملی ایران، معاون پژوهش، برنامه ریزی و فناوری سازمان، رئیس پژوهشكده اسناد (دبیر شورا) و سه نفر از صاحب نظران فرهنگی.
از جمله وظایف و اختیارات مهم این شورا، می توان موارد زیر را برشمرد:
- بررسی و پیشنهاد بودجه سالانه.
- بررسی و تصویب برنامه ها و فعالیت های پژوهشی كه از سوی ریاست شورا و یا یك سوم اعضای شورا پیشنهاد می شود.
- پیشنهاد تغییر مواد و یا اصلاح اساسنامه
- تصویب آئین نامه های داخلی و ایجاد گسترش گروه های پژوهشی
- تصویب انجام تحقیقات كلان و انتشار مجموعه های اسناد تاریخی
- تصویب برگزاری كنگره ها و مجامع بین المللی و همكاری های فرهنگی، تحقیقاتی و بین المللی
شورای پژوهشی
شورای پژوهشی به منظور هماهنگی بین بخش های مختلف مؤسسه و انجام تحقیقات لازم و مفید مؤسسه تحت نظارت مستقیم رئیس مؤسسه تشكیل شده و متشكل از رئیس، معاون و روسای گروه های تحقیقاتی پژوهشكده اسناد و آقایان دكتر سعید رضایی شریف آبادی، دكتر مهرداد نیكنام و دكتر شهرام یوسفی فر است.
از جمله وظایف شورای پژوهشی می توان به این موارد اشاره كرد:
- بررسی و اجرای طرح های پژوهشی پس از تصویب نهایی در شورای عالی مؤسسه،
- تصویب آثار علمی برای چاپ و نشر،
- نظارت بر كیفیت نشریات تخصصی مؤسسه،
- نظارت مستمر بر چگونگی اجرای دوره های آموزشی و پژوهشی و تربیت محققان، طرح های در حال انجام و همچنین نظارت در برگزاری كلاس ها و سمینارهای تحقیقاتی در هر گروه.
گروه های پژوهشی
- گروه تحقيقات آرشيوی
- گروه تحقيقات حفظ و نگهداری اسناد
- گروه تحقيقات تاريخ معاصر ايران
- گروه تاریخ شفاهی
- کارگروه پژوهش های تاریخ شفاهی
تماس با پژوهشکده
تهران،اتوبان حقانی (جنوب به شمال) ابتدای خیابان کوشا ، ساختمان آرشيو ملی - طبقه دوم- پژوهشكده اسناد
شماره تماس:26402945
شماره دورنگار: 26402977